مواد شیمیایی امروزه کاربرد بسیار زیادی در زندگی ما دارند. بسیاری از مواد و وسایلی که در اطراف خود می‌بینیم و از آن‌ها استفاده می‌کنیم، به کمک مواد شیمیایی مختلف درست شده‌اند. یکی از این مواد شیمیایی نرمال هگزان است. اگر می‌خواهید بیشتر با این ماده آشنا شوید، در این مقاله با ما همراه باشید. ما در این مقاله درمورد کاربردها و خواص نرمال هگزان توضیح داده‌ایم.
فهرست مطلب
نرمال هگزان (ان‌هگزان) چیست و چگونه به دست می‌آید؟
نرمال هگزان یک مادهٔ شیمیایی است که از نفت خام استخراج می‌شود. این ماده مایعی بی‌رنگ است که بویی شبیه به بنزین دارد و یکی از ویژگی‌های آن قابل اشتعال بودن است. نرمال هگزان در صورتی که در مقابل حرارت باشد آتش می‌گیرد. نرمال هگزان یک حلال ارزان قیمت، نسبتاً ایمن و تا حد زیادی غیرفعال است که به راحتی تبخیر می‌شود و در دمای 20ºC و فشار 160hPa به صورت بخار درمی‌آید. نرمال هگزان برای تولید وسایل مختلفی مانند کیف و کفش به کار گرفته می‌شود. نگهداری از این ماده کمی دشوار است. در صورتی که شرایط مناسب را برای آن مهیا نکنید، به راحتی آتش می‌گیرد و میتواند باعث آتش‌سوزی شود.
<< همچنین بخوانید: ان‌هگزان چیست؟ و چه کاربردی دارد؟ >>
واکنش‌های هگزان
-
واکنش سوختن
هگزان به آسانی وارد واکنش سوختنی می‌شود که طی آن آب و کربن دی‌اکسید تولید می‌شود. این واکنش شیمیایی را در زیر مشاهده می‌کنید. این واکنش دلیلی محکم بر این نکته است که هگزان اشتعال‌پذیر است و نباید آن را در محلی نگهداری کرد که مواد اکسید‌کننده حضور دارند.
2
-
واکنش شکست
هگزان طی واکنشی تبدیل به هیدروکربن‌هایی با تعداد کمتری کربن می‌شود. این واکنش گرماگیر است و به صورت زیر نشان داده می‌شود.
کاربردها و خواص مختلف نرمال هگزان
از خواص نرمال هگزان می‌توان به غیر قابل استفاده بودن آن برای مصارف خانگی اشاره کرد. بیشتر افرادی که در صنایع مختلف کار می‌کنند، از این ماده استفاده می‌کنند و برای ساخت مواد مختلف از آن بهره می‌برند. رایج‌ترین کاربردهای این مادهٔ شیمیایی شامل موارد زیر می‌شود:
- به عنوان حلال، تینر رنگ و محیط واکنش شیمیایی نیز مورد استفاده است.
- جهت استخراج ترکیبات ناقطبی و کالیبراسیون دستگاه‌ها استفاده می‌شود.
- در گذشته به عنوان تغییردهنده ماهیت در برخی از الکل‌ها استفاده می‌شده است.
- از این ماده به عنوان یک حلال غیر قطبی در فرآیند کروماتوگرافی نیز استفاده می‌شود.
- در خودروسازی به عنوان عامل تنظیم کننده چگالی در شکل‌گیری لاستیک‌ها استفاده می‌شود.
- نرمال هگزان میتواند یک افزودنی در محصولات مصرفی مانند بنزین، چسب، لاک و جوهر باشد.
- بسیاری از آزمایشگاه‌ها برای استخراج روغن و گریس از آب و خاک، از نرمال هگزان استفاده می‌کنند.
- در داروسازی به عنوان عامل کمک کننده در شکل‌گیری شکل هندسی قرص‌ها به کار برده می‌شود.
- از نرمال هگزان می‌توان برای استخراج روغن‌های خوراکی از دانه‌های روغنی و سبزیجات استفاده کرد.
- به عنوان عامل دمنده در تولید فوم پلی یورتان، فوم پلی اتیلن ترافتالات و پلاستیک آکریلیک به کار برده می‌شود.
- به دلیل خواص نرمال هگزان و ویژگی‌های آن، می‌توان از آن برای تمیزکاری و پاک کردن گریس‌ها در صنایع مختلف استفاده کرد.
- در صنعت چاپ از این ماده، به عنوان تمیز کننده و در برخی از فرمولاسیون‌های جوهر از آن استفاده می‌شود. زیرا، این حلال زود تبخیر و ناقطبی است.
آیا نرمال هگزان برای سلامتی ضرر دارد؟
ویژگی‌های نرمال هگزان بسیار زیاد است و یکی از ویژگی‌های آن، سمی بودن این ماده است. قرار گرفتن در معرض نرمال هگزان چه طولانی مدت و چه کوتاه مدت میتواند تأثیراتی منفی بر بدن انسان بگذارد. قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض این ماده میتواند اعصاب را ضعیف کند و باعث سرگیجه، حالت تهوع، سردرد و در موارد شدید باعث بیهوشی شود. قرار گرفتن در معرض این ماده در دراز مدت نیز عوارض زیادی دارد. قرار گرفتن در هوای آلوده به نرمال هگزان در دراز مدت میتواند تأثیری منفی و دائمی روی سیستم عصبی افراد بگذارد. همچنین اشتباهی بلعیدن آن باعث دردهای شکمی بسیار شدید و مشکلات تنفسی می‌شود. از دیگر ویژگی‌های نرمال هگزان این است که در صورت بلعیده شدن میتواند باعث بروز مشکلاتی مانند سوزش دهان، سرفه، درد گلو و سینه و پنومونیت (Pneumonitis) شیمیایی شود. البته این علائم وقتی پدیدار می‌شوند که فرد به بیمارستان منتقل نشود. برای جلوگیری از آسیب‌های نرمال هگزان توصیه می‌کنیم که حتماً در هنگام کار با این ماده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) استفاده کنید.
توصیه‌های ایمنی در هنگام کار با نرمال هگزان
اگر به دلیل شرایط کاری خود مجبور هستید که در معرض نرمال هگزان قرار بگیرید، حتماً باید نکات ایمنی را رعایت کنید. برای آشنایی با خواص نرمال هگزان توضیح دادیم که این ماده میتواند به بدن آسیب برساند. برای به حداقل رساندن این آسیب‌ها خوب است که از دستکش محافظ، عینک ایمنی، لباس محافظ و ماسک استفاده کنید. هنگامی که در نزدیکی نرمال هگزان هستید، به هیچ عنوان چیزی نخورید و ننوشید و سیگار نکشید.
بعد از قرار گرفتن در هوای آلوده به نرمال هگزان، حتماً به توصیه‌های زیر توجه کنید:
- تنفسی: بعد از اینکه کارتان با نرمال هگزان تمام شد، حتماً به منطقه‌ای با هوای آزاد بروید و لباس‌های تنگ خود را در بیاورید. از آن‌جایی که سمی بودن از خواص نرمال هگزان است، توصیه می‌کنیم که حتماً این کار را انجام دهید. اگر فردی بعد از تنفس این ماده هوشیاری خود را از دست داد، حتماً به او تنفس مصنوعی بدهید و با اورژانس تماس بگیرید.
- آسیب‌های چشمی: در صورتی که مقداری از نرمال هگزان به چشم شما رفت، حتماً چشم‌های خود را به مدت 15 تا 20 دقیقه با آب تمیز بشویید. به هیچ عنوان بدون تجویز پزشک به چشم‌های خود پماد، دارو یا روغن نزنید.
- تماس با پوست: در صورتی که نرمال هگزان با پوست شما تماس داشت، حتماً ناحیهٔ آسیب دیده را با آب و صابون ضدعفونی کنید و سپس خشک کنید. بعد از خشک کردن، ناحیه را با مقداری کرم ضد باکتری بپوشانید. در صورتی که ماده روی لباستان بود، لباس خود را در بیاورید و بشویید.
- بلع: در صورتی که ماده را به اشتباه خوردید، سعی کنید استفراغ کنید؛ زیرا یکی از خواص نرمال هگزان سمی بودن است و برای بدن ضرر دارد. اگر نمی‌توانید استفراغ کنید، برای رقیق شدن آن یک تا دو لیوان آب بنوشید. اگر فردی را دیدید که به دلیل خوردن نرمال هگزان تشنج کرده یا بیهوش شده است، او را به حالت نشسته درآورید و فوراً او را به بیمارستان برسانید.
سوالات متداول
-
آیا از ان‌هگزان در پخت و پز نیز استفاده می‌کنند؟
این ماده معمولا به عنوان حلال در روغن‌های صنعتی خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-
ان هگزان مولکولی قطبی است یا ناقطبی؟
این ماده به عنوان یک حلال ناقطبی در استخراج روغن‌های خوراکی صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-
نرمال هگزان با هگزان چه تفاوتی دارد؟
تفاوتی ندارد. البته شما باید دقت کنید که آن را با سیکلو هگزان اشتباه نگیرید .
نتیجه‌گیری
نرمال هگزان یکی از ماده‌های شیمیایی‌ای است که امروزه کاربردهای زیادی در حوزهٔ روغن‌گیری، تمیزکاری و چسب‌سازی و خیلی از موارد دیگر دارد. نرمال هگزان ماده‌ای نسبتاً سمی است و خوردن و حتی قرار گرفتن در هوای آلوده به آن میتواند برای سلامتی به خصوص اعصاب انسان تأثیر منفی داشته باشد. برای اینکه بیشتر با این ماده آشنا شوید، ما در این مقاله در مورد خواص نرمال هگزان و نکات موجود در رابطه با این ماده توضیح دادیم.
