امروزه مواد شیمیایی بخش مهمی از زندگی انسان‌ها به شمار می‌روند و از آنها استفاده‌های بسیار زیادی می‌شود. یکی از موادی که امروزه کاربردهای بسیار زیادی به خصوص در صنایع غذایی و محصولات آرایشی و بهداشتی دارد، بوتیل هیدروکسی تولوئن است. برای این که بدانید بوتیل هیدروکسی تولوئن چیست و چه کاربردهایی دارد، در ادامه مقاله با ما همراه باشید. ما در این مقاله به طور کامل در مورد این ماده شیمیایی و خواص آن توضیحاتی داده‌ایم.
فهرست مطلب
بوتیل هیدروکسی تولوئن چیست و چگونه تولید می‌شود؟
بوتیل هیدروکسی تولوئن (Butylated hydroxytoluene) که با نام BHT نیز شناخته می‌شود، این ماده از مشتقات فنول بوده و خواص آنتی اکسیدانی بسیار زیادی دارد. این ماده یک ترکیب مصنوعی بسیار رایج است که امروزه در صنایع بسیار زیادی از آن استفاده می‌شود. بیشترین کاربرد این ماده شیمیایی استفاده از آن به عنوان نگهدارنده در مواد غذایی و در فرمولاسیون‌های آرایشی و بهداشتی است. به علاوه بوتیل هیدروکسی تولوئن ماده‌ای بیرنگ و بی‌بو است.
نحوه تولید این ماده نیز بسیار ساده است. بوتیل هیدروکسی تولوئن از واکنش میان پاراکرزول (4-methylphenol) با ایزوبوتیلن (2-methylpropene) و اسید سولفوریک ایجاد می‌شود.
CH3 (C6H4) OH 2 CH2=C (CH3)2 → ((CH3)3C) 2 CH3C6H2OH
بوتیل هیدروکسی تولوئن چه خواص شیمیایی‌ای دارد و نحوه‌ی کار آن به چه صورت است؟
بوتیل هیدروکسی تولوئن بویی ندارد و پایداری حرارتی آن نیز نسبتا خوب است. این ماده به طور جزئی در آب حل می‌شود اما محلول در چربی‌ها و حلال‌های غیر‌قطبی می‌باشد. این ماده با حذف رادیکال‌های آزاد به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کند.
| فرمول مولکولی | C15H24O |
| جرم مولکولی | 220/35 |
| شکل و حالت فیزیکی | کریستالی روشن مایل به سفید- زرد روشن |
| نقطه ذوب | 69-72 ºC |
| نقطه جوش | 265 ºC |
| چگالی یا دانسیته | 1/048 (g/cm3) |
| فشار بخار | 0/01 mmHg (20°C) |
| ضریب شکست | 1/4859 |
| نقطه اشتعال | 127 ºC |
| دمای نگهداری | 0-6 ºC |
| حلالیت | 1.1 mg/L (20 °C) |
بوتیل هیدروکسی تولوئن چه کاربردهایی دارد؟
در این قسمت کاملا شرح خواهیم داد که بوتیل هیدروکسی تولوئن چه کاربردهایی دارد. همان‌طور که توضیح دادیم بیشترین کاربرد این ماده در دو حوزه مواد غذایی و محصولات آرایشی و بهداشتی است.
1. مواد غذایی
این ماده در مواد غذایی به عنوان نگهدارنده استفاده می‌شود. اگر بوتیل هیدروکسی تولوئن در مواد غذایی به کار رود، باعث جلوگیری از اکسیداسیون لیپیدها در روغن و غذاهایی که چربی زیادی دارند می‌شود. بوتیل هیدروکسی تولوئن سمی نیست و آسیبی به بدن انسان نمی‌رساند؛ به همین علت میزان استفاده از آن در مواد غذایی هر روز بیشتر از قبل می‌شود.
2. مواد آرایشی و بهداشتی
کاربرد بعدی این ماده مربوط به مواد آرایشی و بهداشتی می‌شود. از بوتیل هیدروکسی تولوئن به علت داشتن خواص آنتی اکسیدانی معمولا در کرم‌ها استفاده می‌کنند. علاوه بر کرم‌ها، مواد آرایشی و بهداشتی‌ای که بر پایه آب هستند و در آنها از مقدار زیادی عصاره‌های گیاهی استفاده شده است از بوتیل هیدروکسی تولوئن استفاده می‌کنند. این ماده شیمیایی باعث می‌شود تا مواد در دمای بالا نیز مقاومت خوبی داشته باشند و خواص خود را حفظ کنند. در باب این که چه مقدار از بوتیل هیدروکسی تولوئن در مواد آرایشی و بهداشتی به کار می‌رود باید گفت که این ماده بسته به مواد به کار رفته در محصول، حداقل 0.0001 و حداکثر 0.5 درصد از مواد تشکیل دهنده این محصولات را شامل می‌شود. بوتیل هیدروکسی تولوئن معمولا در محصولات مراقبت از پوست استفاده می‌شود؛ زیرا ماندگاری آنها را به طرز قابل توجهی افزایش می‌دهد. علاوه بر افزایش ماندگاری، بوتیل هیدروکسی تولوئن میتواند به عنوان یک آنالوگ مصنوعی ویتامین E نیز عمل کند. این ماده از اکسایش جلوگیری می‌کند و موجب می‌شود که مواد و همچنین پوست کمتر آسیب ببینند.
3. محافظت از رنگ‌ها
بوتیل هیدروکسید تولوئن در رنگ‌شناسی و رنگزایی به عنوان یک ماده ضد اکسیداسیون استفاده می‌شود. این ماده میتواند رنگ‌ها را در برابر تغییرات ناشی از اکسیداسیون و تماس با هوا حفظ کند.
4. محافظت از نمونه‌ها
بوتیل هیدروکسید تولوئن به عنوان ماده‌ای ضد اکسیداسیون و آنتی‌اکسیدان در نمونه‌های آزمایشگاهی استفاده می‌شود. اضافه کردن این ماده به نمونه‌ها مانند روغن‌ها، چربی‌ها و حلال‌ها میتواند باعث حفظ پایداری و کیفیت آنها شود.
نحوه نگهداری و خطرات احتمالی این ماده
بهتر است با نحوه نگهداری و خطرات احتمالی آن نیز آشنا شوید. این ماده سمی نیست و تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر مسمومیت با این ماده در بین حیوانات و انسان‌ها دیده نشده است. همچنین درمورد اشتعال آن باید گفت که این ماده مشتعل نمی‌شود؛ مگر این که در معرض اکسید‌کننده‌ها قرار بگیرد. بوتیل هیدروکسی تولوئن به علت استفاده در مواد غذایی، چسب ها، روغن‌های صنعتی و همچنین بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی حساسیت‌زا نیست و حساسیت به آن از موارد نادر به شمار می‌رود. همچنین طبق تحقیقات انجام شده توسط IARC این ماده سرطان‌زا نیست و تنها شواهد بسیار محدودی که معمولا منفی هستند برای این مورد گزارش شده است. برای نگهداری از بوتیل هیدروکسی تولوئن لازم است که آن را دور از نور، رطوبت و گرما قرار داد. زیرا خواص این ماده شیمیایی را از بین می‌برند. بهترین راه برای نگهداری از این ماده قرار دادن آن در یک ظرف با در بسته و گذاشتن آن در یک مکان دور از نور، در محیطی خشک و خنک است.
سوالات متداول
-
بوتیل هیدروکسید تولوئن در چه صنایعی کاربرد دارد؟
از دیگر کاربردهای بوتیل هیدروکسید تولوئن می‌توان گفت این ماده در صنایع دارویی، روغن ترانسفورماتور الکتریکی، لاستیک، مایعات شراب‌سازی، افزودنی صنعتی، آفت‌کش‌ها، پزشکی، دامپزشکی، صنایع چسب، مرکب و رنگ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-
آیا بوتیل هیدروکسی تولوئن باعث مسمومیت می‌شود؟
خیر. این ماده به آسانی توسط دستگاه گوارش جذب و متابولیزه می‌شود و سپس به صورت کونژوگه‌های گلوکورنید از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود. البته این ماده در صورتی که به مقدار زیاد و آن هم از طریق تزریق وریدی یا بلع وارد بدن شود، میتواند باعث ایجاد مسمومیت‌های خفیف شود. در صورت مسمومیت با این ماده معمولا اثرات آن با تحریک شدن پوست و چشم انسان نمایان می‌شود. با این حال بهتر است در هنگام استفاده و برخورد با بوتیل هیدرکسی تولوئن، از وسایل حفاظت شخصی مانند دستکش‌های محافظ و عینک‌های ایمنی استفاده کرد و در صورت بلعیدن یا تماس مستقیم و بیش از حد آن با پوست، با پزشک مشورت کنید.
نتیجه‌گیری
یکی از مواد شیمیایی پرکاربرد در دنیای امروزی بوتیل هیدروکسی تولوئن است. این ماده به دلیل داشتن خواص آنتی اکسیدانی، بیرنگ و بی‌بو بودن و همچنین سمی نبودن کاربرد زیادی در صنایع غذایی و محصولات آرایشی و بهداشتی به عنوان نگهدارنده دارد. تلاش ما در این مقاله این بوده است که اطلاعات شما را درباره این که بوتیل هیدروکسی تولوئن چیست و چه کاربردهایی دارد تکمیل کنیم و برایتان شرح دهیم که این کاربرد ها چه مواردی را شامل می‌شوند. همچنین شرایط ایمنی و نگهداری از این ماده کارآمد را برایتان بیان کردیم.
